خانواده، نخستین کانون رشد و آرامش بشری است 1 که مراقبت از آن مسئولیتی سنگین به شمار آمده و موجب نجات از رنج و عذاب دنیوی و اخروی خواهد گردید.2 قرآن و روایات برای خانواده اهمیت ویژه‌ای قائل شده و احکام و آداب فراوانی برای رشد و بالندگی آن مقرر کرده‌‌اند که افزون بر رعایت آنها برای رفاه و آسایش و رشد تعالی خانواده، باید از خدای سبحان نیز نجات و آسایش خانواده را خواست.

وقتی حضرت ابراهیم سلام‌الله‌علیه به فرمان خدا همسر و فرزند خود را به مکه آورد، دست به دعا برداشت و عرض کرد:پروردگارا! من برخی از فرزندانم (اسماعیل و نسل او) را در سرزمین بی‌کشت و زرع، در کنار خانه محترم تو سکونت دادم؛ پروردگارا! تا نماز را برپا دارند، پس دل‌های گروهی از مردم را به آنان گرایش ده و آنان را از میوه‌ها و محصولات روزی عطا کن، باشد که سپاسگزاری کنند 3 ؛ همچنین جناب لوط که پس از تلاش فرهنگی فراوان نتوانست مردم را از هلاکت برهاند برای نجات خانواده با ایمان خود چنین دعا کرد:

پروردگارا! من و خانواده‌ام را که تنها گرونگان به من‌اند از وزر و وبال آنچه این مردم انجام می‌دهند، رهایی بخش.4

حضرت یعقوب سلام‌الله‌علیه برای تامین نیاز خانواده خود، فرزندانش را به دربار حاکم مصر فرستاد تا با دریافت گندم مورد نیاز، قحطسالی را سپری سازند و حتی در دومین بار برای دریافت گندم، فرزند محبوب خود بنیامین را نیز همراه برادران وی گسیل داشت .5

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم فرمودند: هر معروفی صدقه به شمار می‌آید و هر آنچه را که مؤمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند و نیز هرآنچه با آن آبروی خود را حفظ کند برایش صدقه نوشته می‌شود6 و فرمود: بهترین شما کسانی هستند که برای خانوادهٔ خود بهترین باشند و من برای خانواده خودم بهترین شما هستم7 و نیز فرمود: کسی که به بازار رود و تحفه‌ای بخرد و آن را برای خانواده خویش ببرد مانند کسی است که صدقه‌ای را به سوی نیازمندان می‌برد.8

امام رضا سلام‌الله‌علیه فرمود: هرکسی روزی را از راه حلالش بجوید و برای خود و خانواده‌اش هزینه کند همانند مجاهد در راه خداست. 9 آن امام در ادامه این حدیث فرمود: اگر مردی دچار تنگدستی شد، به ضمانت خدا و پیامبرش به میزان غذای مورد نیاز خانواده‌اش وام بگیرد و اگر پیش از بازپرداخت وام خود وفات یافت، بر عهده پیشوای مسلمانان است که وام وی را بپردازد.

امام صادق سلام‌الله‌علیه فرمود: هرگاه یکی از شما تنگدست شد سفر کند و در پی فضل خدا باشد و خود و خانواده‌اش را ناراحت نکند.10

احسان و نیکی به خانواده باید متناسب با توانایی فرد باشد، از این رو امام رضاسلام‌الله‌علیه فرمود: صاحب نعمت باید برای خانواده خود گشایشی فراهم کند.11

منابع

۱-(سوره ٔ روم آیهٔ ۲۱وسورهٔ اعراف آیهٔ ۱۸۹)

۲-(سورهٔ تحریم آیهٔ ۶)

۳-(سورهٔ ابراهیم آیهٔ ۳۷)

۴-(سورهٔ شعرا آیهٔ ۱۶۹)

۵-(سورهٔ یوسف،آیهٔ ۵۸ـ۶۸)

۶-(مستدرک الوسائل ج۳ص۲۳۹)

۷-(الفقیه ج۳ص۵۵۵)

۸-(المالی، صدوق ص۵۵۷)

۹-(الکافی ج۵ ص۹۳)

۱۰-(عوالی الئالی ج۳ ص۱۹۳)

۱۱-(الکافی ج۴ ص۱۱)